Σύνοψη οδηγιών ΕΟΔΥ για τον Κοκκύτη

Τι είναι ο κοκκύτης;

Ο κοκκύτης είναι οξεία μικροβιακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Οφείλεται στον αιμόφιλο του κοκκύτη (Bordetella pertussis) που είναι βακτηρίδιο.

Κρούσματα με ήπια ή άτυπα συμπτώματα συμβαίνουν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.  Η επίπτωση είναι υψηλότερη σε παιδιά κάτω των 5 ετών εκτός από περιοχές όπου εφαρμόζονται αποτελεσματικά προγράμματα εμβολιασμού και παρατηρείται μετακίνηση της ηλικίας των επίνοσων στην εφηβεία. 

Τα τελευταία χρόνια όμως, ακόμη και σε κράτη που εφαρμόζεται συστηματικός εμβολιασμός παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων κοκκύτη. Πολλοί παράγοντες έχουν προταθεί ως υπεύθυνοι για την αυξανόμενη επίπτωση της νόσου ανάμεσα στους οποίους η ευαισθητοποίηση των φορέων δημόσιας υγείας στη βελτίωση της επιτήρησης και η πρόοδος των εργαστηριακών μεθόδων διάγνωσης , η κυκλική εμφάνιση  επιδημιών ανά 3-4 χρόνια καθώς και η φθίνουσα με το χρόνο ανοσία που προσφέρει το εμβόλιο με επακόλουθο άτυπες κλινικές εκδηλώσεις. Έτσι κρούσματα μπορεί να εμφανιστούν σε κανονικά εμβολιασμένους εφήβους και ενήλικες οι οποίοι αποτελούν πηγή λοίμωξης για ανεμβολίαστα βρέφη και παιδιά. 

Πώς εκδηλώνεται κλινικά;

-Κλινικές εκδηλώσεις 

Διακρίνονται 3 στάδια της νόσου:

Το πρόδρομο ή καταρροϊκό που διαρκεί 1-2 εβδομάδες κατά τις οποίες ο ασθενής έχει καταρροϊκά φαινόμενα και άτυπο ερεθιστικό ξηρό βήχα αρχικά νυκτερινό.

Το παροξυσμικό που διαρκεί 1-6 εβδομάδες και ο βήχας γίνεται προοδευτικά εντονότερος, επέρχεται κατά παροξυσμούς και παίρνει σπασμωδικό (κοκκυτικό) χαρακτήρα.  Ο παροξυσμός περιλαμβάνει επεισόδια βήχα που διαδέχονται το ένα το άλλο με αυξανόμενη ένταση που συχνά τελειώνουν με εμετό. Οι παροξυσμοί του βήχα φθάνουν κατά μέσο όρο τους 15 το 24ωρο.

Το στάδιο της αποδρομής που διαρκεί 2-3 εβδομάδες και οι παροξυσμοί γίνονται ηπιότεροι και αραιότεροι και τελικά σταματούν. 

-Επιπλοκές 

Είναι συχνότερες στα βρέφη και εξασθενημένα παιδιά και αφορούν κυρίως το αναπνευστικό και το ΚΝΣ. Τα νεογνά και βρέφη <6 μηνών παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλή θνητότητα και νοσηρότητα. Η συχνότερη επιπλοκή είναι η δευτεροπαθής πνευμονία η οποία αποτελεί και τη συχνότερη αιτία θανάτου. Η κοκκυτική εγκεφαλοπάθεια είναι βαρύτατη επιπλοκή προσβάλλει κυρίως βρέφη.

Πόσο εύκολα μεταδίδεται ο κοκκύτης; 

Ο κοκκύτης έχει υψηλή μεταδοτικότητα μεταξύ των επίνοσων ατόμων (π.χ. ατόμων που δεν έχουν εμβολιασθεί). Η μετάδοση από άτομο σε άτομο γίνεται εύκολα μέσω του βήχα και του πταρμού  αερογενώς με σταγονίδια ή με άμεση επαφή με εκκρίσεις από το αναπνευστικό σύστημα νοσούντων ατόμων. Σε εμβολιασμένους πληθυσμούς, τα βακτήρια συχνά μεταφέρονται στο σπίτι από ένα μεγαλύτερο σε ηλικία αδερφάκι ή μερικές φορές από έναν ενήλικα.

Χρόνος επώασης.Ο χρόνος επώασης του κοκκύτη κυμαίνεται συνήθως από 7 έως 10 ημέρες, με εύρος 4-21 ημέρες (και σπανίως έως 42 ημέρες).

Περίοδος μεταδοτικότητας

Οι πάσχοντες από κοκκύτη είναι περισσότερο μεταδοτικοί κατά τη διάρκεια του καταρροϊκού σταδίου καθώς και τις δυο πρώτες εβδομάδες από την έναρξη του βήχα (περίπου 21 ημέρες). Μετά σταδιακά η μεταδοτικότητα γίνεται ασήμαντη παρά την επιμονή παροξυσμικού βήχα με συριγμό. Εάν γίνει έναρξη αγωγής με μακρολίδες οι ασθενείς παύουν να είναι μεταδοτικοί 5 ημέρες μετά την έναρξη της θεραπευτικής αγωγής.

Διάγνωση

Η διάγνωση του κοκκύτη στηρίζεται συνήθως στο χαρακτηριστικό ιστορικό, την κλινική εικόνα και τη χαρακτηριστική λευκοκυττάρωση με υπεροχή των λεμφοκυττάρων. Ωστόσο σε άτυπες περιπτώσεις καθώς και σε αυτές που η κλινική εικόνα διαφοροποιείται λόγω εμβολιασμού ο εργαστηριακός έλεγχος είναι ιδιαίτερα χρήσιμος.

Η προτιμώμενη εργαστηριακή μέθοδος είναι η απομόνωση του αιμόφιλου του κοκκύτη σε καλλιέργεια ρινοφαρυγγικών εκκριμάτων. Διάγνωση του κοκκύτη γίνεται και με PCR που είναι μέθοδος ταχύτερη και περισσότερο ευαίσθητη από την καλλιέργεια. Τέλος η διάγνωση του κοκκύτη γίνεται και με ορολογικές αντιδράσεις με προσδιορισμό στον ορό του αίματος των IgG και IgA αντισωμάτων έναντι της κοκκυτικής τοξίνης κατά την οξεία φάση της νόσου και την ανάρρωση. Η μέθοδος μπορεί να είναι χρήσιμη σε εφήβους και ενήλικες που εξετάζονται αργά στην πορεία της νόσου τους, όταν τόσο η καλλιέργεια όσο και η PCR μπορεί να είναι αρνητικές. 

Στρατηγικές Ελέγχου

-Δήλωση του κρούσματος στις αρμόδιες υγειονομικές αρχές.                                               .                                                   --Διερεύνηση των επαφών και της πηγής μόλυνσης

- Καραντίνα: τα κρούσματα με επιβεβαιωμένο κοκκύτη θα πρέπει να απομονώνονται. Τα ύποπτα κρούσματα θα πρέπει να απομακρύνονται από βρέφη και παιδιά ιδιαίτερα τα ανεμβολίαστα, μέχρι να συμπληρώσουν θεραπευτική αγωγή με μακρολίδες για 5 τουλάχιστον ημέρες  Ύποπτα κρούσματα που δεν έχουν λάβει αντιμικροβιακή αγωγή πρέπει να απομονώνονται τουλάχιστον 3 εβδομάδες από την έναρξη της νόσου  ή τουλάχιστον μέχρι το τέλος του βήχα (ότι συμβεί πρώτο).

-Η απολύμανση μολυνθέντων αντικειμένων είναι μικρής σημασίας.

-Προστασία των επαφών: θα πρέπει να ελεγχθεί η εμβολιαστική κατάσταση όλων των επαφών. Έναρξη ενεργητικού εμβολιασμού σε παιδιά που ήρθαν σε επαφή με κρούσμα κοκκύτη δεν προφυλάσσει από λοίμωξη αλλά θα πρέπει να γίνεται προκειμένου να προστατευτεί από περαιτέρω έκθεση αν δεν έχει παρουσιάσει λοίμωξη. Συνιστάται χορήγηση  αντιμικροβιακής αγωγής με μακρολίδες στις στενές επαφές που μένουν στο ίδιο σπίτι με το κρούσμα ανεξάρτητα από την εμβολιαστική τους κατάσταση και την ηλικία, εφόσον στο σπίτι υπάρχει παιδί κάτω του 1 έτους.

-Έγκυες γυναίκες που παρουσίασαν κοκκύτη τις τελευταίες 3 εβδομάδες πριν τον τοκετό αποτελούν σημαντική πηγή νόσησης για τα νεογέννητα βρέφη τους και συνιστάται να λάβουν αντιμικροβιακή αγωγή με μακρολίδες. 

-Ειδική θεραπεία ασθενών: Η χορήγηση μακρολιδών (ερυθρομυκίνης, κλαριθρομυκίνης ή αζιθρομυκίνης) ελαττώνει την περίοδο μεταδοτικότητας αλλά δεν ελαττώνει τα συμπτώματα εκτός εάν δοθούν κατά τη διάρκεια του χρόνου επώασης, στο καταρροϊκό στάδιο ή την αρχή του παροξυσμικού σταδίου. 

Πώς μπορώ να προστατευτώ από τον κοκκύτη; 

Για να είναι κάποιος προστατευμένος από νόσηση από τον κοκκύτη θα πρέπει να εμβολιάζεται με όλες τις απαιτούμενες δόσεις εμβολίων στο σωστό χρονοδιάγραμμα, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών για τα παιδιά και τους ενήλικες.

Είμαι έγκυος. Μπορώ να εμβολιαστώ για τον κοκκύτη; 

Οι έγκυες για να προστατευτούν από τον κοκκύτη και για να προστατεύσουν τα μωρά τους θα πρέπει να εμβολιάζονται σε κάθε κύηση, με το εμβόλιο Tdap ή Tdap-IPV στο τρίτο τρίμηνο εγκυμοσύνης, κατά προτίμηση από την 27η έως την 36η εβδομάδα κύησης, ανεξάρτητα από το διάστημα που μεσολάβησε από προηγούμενο εμβολιασμό με Td/Tdap. Επίσης με τα ίδια εμβόλια μπορεί να εμβολιαστούν και οι λεχωΐδες, που δεν εμβολιάστηκαν κατά τη διάρκεια της κύησης.

Αν εμβολιασθώ υπάρχει κίνδυνος να νοσήσω από κοκκύτη;

 Η αποτελεσματικότητα του ακκυταρικού (DTaP/ TdaP) εμβολίου κυμαίνεται από 80% ως 85% ενώ η προστατευτική του δράση εξασθενεί μετά την πάροδο 5 ετών. Ένα άτομο εμβολιασμένο μπορεί να νοσήσει, αλλά τα συμπτώματά του συνήθως είναι πιο ήπια, διαρκούν λιγότερο.

Έχω νοσήσει στο παρελθόν από κοκκύτη. Χρειάζεται να εμβολιαστώ; 

Άτομα που νόσησαν από κοκκύτη δεν έχουν δια βίου ανοσία. Ο εμβολιασμός συστήνεται και σε άτομα που νόσησαν από κοκκύτη, καθώς η ανοσία τους σταδιακά φθίνει.

«Αναλυτικά οι οδηγίες του ΕΟΔΥ στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://eody.gov.gr/disease/kokkytis/»